چرا اسلام رقیّت و بردگی را امضاء کرده و به رسمیّت شناخته است؟
سوره روم آیه 28
ضَرَبَ لَکُم مَّثَلًا مِنْ أَنفُسِکُمْ هَل لَّکُم مِّن مَّا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُم مِّن شُرَکَاء فِی مَا رَزَقْنَاکُمْ فَأَنتُمْ فِیهِ سَوَاء تَخَافُونَهُمْ کَخِیفَتِکُمْ أَنفُسَکُمْ کَذَلِکَ نُفَصِّلُ الْآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ.
سوره نحل آیه 75
ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً عَبْدًا مَّمْلُوکًا لاَّ یَقْدِرُ عَلَى شَیْءٍ وَمَن رَّزَقْنَاهُ مِنَّا رِزْقًا حَسَنًا فَهُوَ یُنفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَجَهْرًا هَلْ یَسْتَوُونَ الْحَمْدُ لِلّهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لاَ یَعْلَمُونَ.
سوره معارج آیات 29 و 30
وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ؛ إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ.
سوره مومنون (باورمندان) آیات 5 و 6
وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ؛ إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ.
سوره المومنون آیه 1 تا 7
قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ؛الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ؛وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ؛وَالَّذِینَ هُمْ لِلزَّکَاةِ فَاعِلُونَ؛وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ؛إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ؛فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاء ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْعَادُونَ.
سوره نساء آیه 24
وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاء إِلاَّ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ کِتَابَ اللّهِ عَلَیْکُمْ وَأُحِلَّ لَکُم مَّا وَرَاء ذَلِکُمْ أَن تَبْتَغُواْ بِأَمْوَالِکُم مُّحْصِنِینَ غَیْرَ مُسَافِحِینَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً وَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ فِیمَا تَرَاضَیْتُم بِهِ مِن بَعْدِ الْفَرِیضَةِ إِنَّ اللّهَ کَانَ عَلِیمًا حَکِیمًا.
سوره احزاب آیه 50
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَکَ أَزْوَاجَکَ اللَّاتِی آتَیْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَکَتْ یَمِینُکَ مِمَّا أَفَاء اللَّهُ عَلَیْکَ وَبَنَاتِ عَمِّکَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِکَ وَبَنَاتِ خَالِکَ وَبَنَاتِ خَالَاتِکَ اللَّاتِی هَاجَرْنَ مَعَکَ وَامْرَأَةً مُّؤْمِنَةً إِن وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِیِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِیُّ أَن یَسْتَنکِحَهَا خَالِصَةً لَّکَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِینَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَیْهِمْ فِی أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ لِکَیْلَا یَکُونَ عَلَیْکَ حَرَجٌ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا.
سوره احزاب آیه 52
لَا یَحِلُّ لَکَ النِّسَاء مِن بَعْدُ وَلَا أَن تَبَدَّلَ بِهِنَّ مِنْ أَزْوَاجٍ وَلَوْ أَعْجَبَکَ حُسْنُهُنَّ إِلَّا مَا مَلَکَتْ یَمِینُکَ وَکَانَ اللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ رَّقِیبًا.
سوره نساء (زنان) آیه 36
وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَبِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَالْجَارِ ذِی الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالجَنبِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ مَن کَانَ مُخْتَالاً فَخُورًا.
سوره انفال آیه 67
مَا کَانَ لِنَبِیٍّ أَن یَکُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى یُثْخِنَ فِی الأَرْضِ تُرِیدُونَ عَرَضَ الدُّنْیَا وَاللّهُ یُرِیدُ الآخِرَةَ وَاللّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ.
سوره نساء (زنان) آیه 92
وَمَا کَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن یَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلاَّ خَطَئًا وَمَن قَتَلَ مُؤْمِنًا خَطَئًا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَدِیَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ إِلاَّ أَن یَصَّدَّقُواْ فَإِن کَانَ مِن قَوْمٍ عَدُوٍّ لَّکُمْ وَهُوَ مْؤْمِنٌ فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَإِن کَانَ مِن قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُمْ مِّیثَاقٌ فَدِیَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ وَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةً فَمَن لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ تَوْبَةً مِّنَ اللّهِ وَکَانَ اللّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا.
سوره بقره آیه 178
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصَاصُ فِی الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالأُنثَى بِالأُنثَى فَمَنْ عُفِیَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاء إِلَیْهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِکَ تَخْفِیفٌ مِّن رَّبِّکُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِکَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِیمٌ.
سوره مجادله آیه 3
وَالَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِن نِّسَائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْلِ أَن یَتَمَاسَّا ذَلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ.
سوره نور آیه 31
وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُوْلِی الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاء وَلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ.
سوره نور آیه 33
وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لَا یَجِدُونَ نِکَاحًا حَتَّى یُغْنِیَهُمْ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَالَّذِینَ یَبْتَغُونَ الْکِتَابَ مِمَّا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ فَکَاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیْرًا وَآتُوهُم مِّن مَّالِ اللَّهِ الَّذِی آتَاکُمْ وَلَا تُکْرِهُوا فَتَیَاتِکُمْ عَلَى الْبِغَاء إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّنًا لِّتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَمَن یُکْرِههُّنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِن بَعْدِ إِکْرَاهِهِنَّ غَفُورٌ رَّحِیمٌ.
سوره نور آیه 58
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنکُمُ الَّذِینَ مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ وَالَّذِینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنکُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِن قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِینَ تَضَعُونَ ثِیَابَکُم مِّنَ الظَّهِیرَةِ وَمِن بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاء ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَّکُمْ لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَلَا عَلَیْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَیْکُم بَعْضُکُمْ عَلَى بَعْضٍ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیَاتِ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ .
سوره بقره (ماده گوساله) آیه 221
وَلاَ تَنکِحُواْ الْمُشْرِکَاتِ حَتَّى یُؤْمِنَّ وَلأَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ خَیْرٌ مِّن مُّشْرِکَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَلاَ تُنکِحُواْ الْمُشِرِکِینَ حَتَّى یُؤْمِنُواْ وَلَعَبْدٌ مُّؤْمِنٌ خَیْرٌ مِّن مُّشْرِکٍ وَلَوْ أَعْجَبَکُمْ أُوْلَـئِکَ یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَاللّهُ یَدْعُوَ إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَیُبَیِّنُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ .
وره احزاب آیه 55
لَّا جُنَاحَ عَلَیْهِنَّ فِی آبَائِهِنَّ وَلَا أَبْنَائِهِنَّ وَلَا إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاء إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاء أَخَوَاتِهِنَّ وَلَا نِسَائِهِنَّ وَلَا مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُنَّ وَاتَّقِینَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدًا.
پاسخ اول:
اسلام آنگونه که ملتهای متمدن زمانهای پیشین قانون بردگی را به طور مطلق قبول داشتهاند، هرگز امضا نکرده و مهر صحّت بر آن نزده است.
الف) اعتقاد فلسفی رومیان قدیم بر این بود که عنصر سفید از حیث جنس و خون و خلقت، با عنصر سیاه فرق میکند. انسان سیاهپوست به جهت خدمت انسان سفیدپوست خلق شده است.
ب) در آیین هندو اعتقاد به چهار مرتبه و طبقه برای انسانها وجود دارد:
1 - طبقه روحانیون.
2 - طبقه امرا و وزرا و حاکمان.
3 - طبقه تجّار.
4 - طبقه نجسها.
آنان معتقدند که طبقه نجسها، حقّ معاشرت با سه طبقه دیگر را ندارد؛ زیرا آنان را برای شغلهای پست؛ همچون نجاستکشی خلق شدهاند. آنان کسانی هستند که دارای ارواح خبیثه بوده و در بدن جدید وارد شدهاند.
ج) «ژول رومن»، عضو فرهنگستان فرانسه میگوید: «ما از این خوف داریم که جنس سیاه، امور مملکت را در زندگانی بشر به دست گیرد؛ زیرا در میان این افراد امثال انیشتین وجود ندارد...».
اسلام به شدت با این افکار که جنس بشر سیاه پوست را پست میشمارد، مبارزه کرده است، و کرامت انسان را تنها در گروی تقوا میداند، آنگونه که به آیات و روایات آن اشاره شد.
پاسخ دوم:
اسلام برده داری را تنها در اسیران جنگی از کفار اجازه داده است. و بعد از آنکه آنان را اسیر نمودند سه فرضیه نسبت به آنان متصوّر است:
1 - اینکه آنان را رها کرده تا به قوم و دسته خود برگردند، و از نو برنامه چینی کرده و با اسلام به مخالفت برخیزند که این فرضیه خلاف منطق عقل و شرع است.
2 - فرضیه دیگر این است که تمام اسرا به قتل برسند تا بشر از شرّ وجودشان در امان باشند. و این فرضیه نیز بر خلاف منطق عقل و انصاف است؛ زیرا راه حلّ سومی نیز وجود دارد.
3 - اینکه آنان را به اسارت نگه داشته و داخل خانه های مسلمانان برده تا تحت تربیت آنان قرار گیرند، با مقرّراتی که اسلام برای نگهداری آنها داشته و مورد تجاوز و تعدّی قرار نگیرند تا شاید به حقّ و حقیقت و اسلام متمایل گردند. این طریق و فرضیه به واقع نزدیک و مطابق عقل سلیم است.
نتیجه اینکه: هدف اساسی از بردگی و بردهداری در اسلام، باز نمودن مدرسه تربیتی است.
پاسخ سوم:
مسأله کنیز و بردهداری تا زمان صدر اسلام یک فرهنگ بوده، و لذا با سنّتها و فرهنگهای جامعه نمیشود یک مرتبه مقابله کرد.
از طرفی دیگر، شرایط زندگی و معیشت بسیار سخت و دشوار بود و انسانها به تنهایی نمیتوانستند تدارک زندگی روزمره خود را داشته باشند بلکه احتیاج به افرادی بود تا دائماً در خانه و کاشانه انسان باشند و در امور روزمره زندگی به انسان کمک کنند. و لذا افرادی که از امکانات مادی برخوردار بودند برای گذران زندگی خود از برده و کنیز استفاده میکردند. و این امری نبود که در آن عصر و زمان نقص شمرده شده و مورد انتقاد قرار گرفته باشد، ولی در این عصر و زمان که شرایط زندگی با زمانهای گذشته بسیار فرق کرده است، دیگر موضوع بردهداری و استفاده از آن در زندگی روزمره خود به خود از بین رفته است.
پاسخ چهارم:
اسلام گرچه بردهداری را در عصر خود تا حدودی امضا کرده است، ولی برای بردگان حقوق خاصی برگردن موالی و جامعه و حتی دولت اسلامی قرار داده است. کسی نمیتواند بیش از حدّ معیّن از برده خود، کار بکشد. کسی نمیتواند از برده زمینگیر و جزامی و کور خود کار بکشد. اگر کسی به برده خود جنایت فجیعی وارد کرد دیگر نمیتواند از او بهره ببرد.
اهل بیت عصمت و طهارت«علیهم السلام»نهایت احترام را در حقّ بردهها داشته و برای آنان حقوق خاصی قرار داده بودند. امام رضا«علیه السلام»با بردگان خود بر سر یک سفره غذا میخورد.[4] حضرت علی«علیه السلام»روزی به قنبر، غلام خود دستور داد تا دو لباس یکی به قیمت یک درهم و دیگری به قیمت دو درهم بخرد. قنبر که لباسها را خرید و به حضرت داد، امام لباس دو درهمی را به قنبر داد و لباس یک درهمی را برای خود برداشت. وقتی قنبر از علت این کار سؤال کرد، حضرت فرمود: من سِنّی را گذراندهام و همین لباس برای من کافی است، ولی تو جوانی و احتیاج به لباس بهتر داری.
در حدیثی از امام رضا«علیه السلام» وارد شده که فرمود: «من اعتق مملوکاً لا حیلة له فإنّ علیه أن یعوله حتی یستغنی عنه، وکذلک کان امیرالمؤمنینعلیه السلام یفعل اذا عتق الصغار و من لا حلیة له»؛[5] «هرگاه کسی بندهای را آزاد کرد که چارهای ندارد، بر اوست که آن برده آزاد شده را تکفل کند تا به حدّ بینیازی از او برسد. و امیرالمؤمنین«علیه السلام»چنین مینمود هرگاه بردههای کوچک و کسانی که بیچاره بودند را آزاد میکرد».
امام رضا از پدران بزرگوارش«علیهم السلام»نقل کرده که پیامبر«صلی الله علیه وآله»فرمود: «مازال جبرئیل یوصینی بالممالیک حتی ظننت أنّه سیجعل لهم وقتاً، إذا بلغوا ذلک إلی الوقت اعتقوا»؛[6]«دائماً جبرئیل مرا به بردگان سفارش میکرد تا اینکه گمان کردم که زود است که برای آنان وقتی قرار دهد که هرگاه آنان به آن وقت رسیدند خود به خود آزاد گردند».
و نیز از رسول خدا«صلی الله علیه وآله»نقل شده که درباره بردگان فرمود: «اطعموهم ممّا تأکلون والبسوهم ممّا تلبسون»؛[7]«از همان چیزی که میخورید به بردگان خود بخورانید و از آنچه که میپوشید به بردگانتان بپوشانید».
پاسخ پنجم:
گرچه اسلام، اصل رقیت و بردهگیری و بردهداری را با شرایط و خصوصیات آن امضا کرده است، ولی بعد از رسیدن به اهداف خود، هرگز رضایت به نگهداری دائمی آنان در زیر سلطه بندگی نداده است، و به همین جهت است که وسایل آزادی آنان را به هر نحو ممکن و به وسایل گوناگون فراهم ساخته است که برخی از آنها قهری است و برخی اختیاری؛ برخی به اختیار موالی و صاحبان بردگان است و برخی نیز در اختیار بردگان.
فقهای اسلامی در کتابهای فقهی خود به تبع آیات و روایات، بابی را تحت عنوان «کتاب العتق» باز کرده و احکام آن را به طور مفصّل آوردهاند، در حالی که برای رقیت و بردهگیری کتاب مستقلی را نیاوردهاند. اینک به برخی از قوانینی که اسلام برای آزادی بردگان جعل کرده، اشاره میکنیم:
الف) قانون عتق به عنوان صدقه
طبق این قانون، آزادی بنده در راه خدا عنوان صدقه بر خود گرفته و بر آن ثواب متفرّع شده است.
رسول خدا«صلی الله علیه وآله»فرمود: «من اعتق رقبة مؤمنة کانت فداءه من النار»؛[8] «هر کس برده مؤمنی را آزاد کند این عملش باعث آزادی او از آتش جهنم خواهد شد.»
ب) قانون عتق به عنوان کفاره
طبق این قانون، خداوند متعال کسانی را که با برخی از تکالیف او مخالفت عملی کردهاند، مجازات دنیوی آن را آزاد کردن بنده به نحو تعیین یا تخییر قرار داده است امثال:
1 - کفاره ظهار: کسی که با گفتن اینکه «پشت همسرش برای او همانند پشت مادرش باشد»، نزدیکی با همسرش را برای خود حرام کرده است. و اگر بخواهد به او بازگردد باید بنده آزاد کند.
2 - کفاره ایلا: کسی که قسم بر نزدیکی نکردن با همسرش خورده، در صورت بازگشت به او، کفارهاش آزاد کردن بنده است.
3 - کفاره افطار: کسی که روزه ماه رمضان را عمداً افطار کرده، یکی از انواع کفارهاش بنده آزاد کردن است.
4 - کفاره خلف نذر: کسی که با نذر خود مخالفت کرده، وظیفه دارد که بندهای را آزاد کند.
5 - کفاره خلف قسم.
6 - کفاره خلف عهد.
7 - کفاره جزع و فزع حرام در مصیبتی که بر انسان وارد شده است.
8 - کفاره کشتن انسان بیگناه.
در تمام این موارد، انسان با یک بنده آزاد کردن که وظیفه او است از وزر و گناهی که به جهت مخالفت با دستور الهی انجام داده پاک میگردد.
ج) قانون عتق بعد از خدمت
مطابق این قانون اگر بنده مؤمنی هفت سال به مولای خود خدمت کند، آزاد خواهد شد.
د) قانون عتق با بیماری خاص
طبق این قانون - که از اسباب آزادی قهری است - اگر بنده به امراضی از قبیل زمینگیر شدن و جزام و کوری مبتلا شود خود به خود آزاد میشود.
ه) قانون تدبیر
مطابق این قانون اگر کسی به برده خود بگوید: تو بعد از وفات من آزاد خواهی بود، بعد از وفات مولایش این بنده آزاد است و به ملک ورثه داخل نمیشود.
و) قانون کتابت
طبق این قانون اگر بنده با مولایش قرارداد ببندد که اگر فلان مبلغ را برای او حاضر کند آزاد شود، مولا باید به این عهد خود وفا کند.
ز) قانون سرایت
مطابق این قانون اگر چند نفر در یک برده با هم شریک باشند و یکی از شریکان سهم خود را از این برده آزاد کند، سهمهای دیگر نیز آزاد خواهد شد. و این آزادی از اسباب قهری است.
ح) قانون تملک یکی از پدر و مادر
طبق این قانون اگر مردی یکی از پدر و مادر، یا فردی از محارم خود از زنان را مالک گردد، بالفور آزاد خواهند شد.
ط) قانون تنکیل
مطابق این قانون اگر کسی جنایت فجیعی نسبت به برده خود انجام دهد؛ مثل اینکه بینی، زبان، دو گوش یا دو لب او را ببرد، این بنده خود به خود آزاد میگردد.
پاسخ ششم:
کسانی از غربیها یا غربزدهها که امروزه در مورد بردهداری قدیم ایراد میگیرند، چشم خود را بر نوع نوین و جدید بردهداری بستهاند که چگونه در سطح گسترده و جهانی برخی از کشورهای استعماری و سلطهگر، ملتها و کشورهای دیگر را زیر سلطه اقتصادی و نظامی و فرهنگی خود قرار دادهاند، و هر ملت و دولتی که قصد استقلال و روی پای خود ایستادن و آزادی را داشته باشد، از هر طرف او را محاصره کرده و در آخر او را نابود میکنند. این بردهداری نوین است که غربزدگان جامعه، چشم خود را بر آن بسته و از آن دم نمیزنند. آیا اشغال یک کشور و به غارت بردن منافع آن و به زیر یوغ اسارت اقتصادی و فرهنگی بردن افراد آن، نمونه بردهداری نوین نیست؟
کمونیسم نیز نوعی دیگر از بردهداری است که در برخی جوامع و کشورها نفوذ کرده و هنوز پا برجاست. چرا ما به زوایای آن توجّه نمیکنیم. اینکه اکنون در کشورهای مختلف خصوصاً غرب از زن به عنوان یک کالا در امور مختلف استفاده میشود و او را از کرامت واقعیاش پایین آورده است، آیا این یک نوع بردهداری نوین نیست؟
[1] . سوره حجرات، آیه 3.
[2] . سوره اسراء، آیه 70.
[3] . معدن الجواهر، کراجکی، ص 21.
[4] . الانوار البهیة، شیخ عباس قمی، ص 180 - 179.
[5] . وسائل الشیعة، ج 23، ص 30.
[6] . وسائل الشیعة، ج 23، حدیث2.
[7] . همان، ج 3.
[8] . مستدرک، ج 9، ص 278، باب مایجب علی المحرم اذا اضطر
